Eo praecipue his librariis carminibus ex interreti erutis spectavi, ut seriem quandam instruerem quae textus omnium saeculorum complecteretur, ab incunabulis quae dicuntur initio facto usque ad saeculum XVIII iniens. Non dubito, humanissime lector, quin si haec omnia delibaveris, sensurus sis me plurima carmina incunabulis adiuncta exscripsisse. Neque tamen carmina quae in principiis exitibusve librorum continentur neglexi qui subsequentibus temporibus sunt editi. Patet enim aetatem, quo tardior fuerit, eo plura epigrammata tum liminaria tum dedicatoria protulisse. Plures fuere causae cur hoc accidisset. Aliquis dixerit numerum in singulis cuiusdam operis editionibus, novissimis poematiis inductis additaque mole carminum spectantium ad priores editiones quae in publicam lucem iam prodierant, succrevisse. Ecquis haec neget? Accedit tamen quod labentibus saeculis scriptoribus typographisque inveniendi erant quasi quidam sponsores qui pecuniam erogarent unde libri excuderentur. Typographi saeculorum recentiorum e penu sua libros imprimere non poterant. Plures libri in dies exarabantur. Libertas edendi quae quisque sentiebat imminuebatur. Opus erat ut scriptores carminibus a se ceterisve compositis sponsores (sive principes sive sacrorum antistites) sibi conciliarent. Aliter egerant typographi priores qui sumptibus suis libros excudebant. Haud fortuito fit ut in carminibus quae incunabulis insunt haec verba saepissime invenias: eme, lege et ita porro. Quae quidem verba subsequentibus aetatibus prorsus desunt. Cuiusvis lectoris benevolentia in pretio iam non fuit.

Sermo qui in carminibus incunabulis adiunctis continetur saepe est humilis; haud raro menda metrica deprehenduntur, maxime cum Graeca adhibentur nomina. Interdum syllabae perperam producuntur vel corripiuntur, dummodo in hexametri quavis, prout necessitas postulabat, sede contineantur. Quod fieri videmus verbi gratia in priore syllaba nominis Platonis, quae produci solet, quamvis apud veteres brevis sit. Archimedes, exempli gratia, in hexametro poni solet, quamvis primigenia huius nominis syllabarum quantitas hexametro repugnet. Quod accidit etiam in nominibus quorum origo aliunde est arcessenda (e.g. Lusitania). Sed haec hactenus. Timeo enim ne, si talia pergam, mihi praeposteram diligentiam exprobres. Incunabulorum carmina ita sunt composita: in prioribus versibus pauca de auctore, de opere reperiuntur. Admonentur inde lectores ut librum emant legantque. Primae classicorum editiones talibus epigrammatis saepe carent. Clarior Vergiliius, clarior Cicero quam ut commendaretur. Scriptores autem aevo recentiores minusque noti dedicatoriis carminibus ditabantur. Quo tardior est aetas, eo longius locupletiusque carmen est. Coniectari potest saeculis XVII et XVIII epigrammata dedicatoria pluris saepe existimata esse quam opera singula tum soluta tum ligata oratione conscripta quibus haec opuscula praemitterentur.

Verisimile est a saeculo XVI usque ad XVIIII tum in regionibus quae Catholico nomine gloriarentur tum in Europae regionibus quae a Catholica Ecclesia descivissent Gymnasia florere coepisse in quibus discipuli versificandi Latine arte magis magisque imbuerentur. Quod numquam antea tam crebro acciderat. Iesuitica ratio studiorum a Protestantium methodis de litteris tradendis haud longe differebat.

His perpensis intelligi potest cur huiusmodi carmina crebriora, longiora elegantioraque in dies evaserint; cur novo cuidam litterarum generi adscribi possint. Spero eum qui hanc carminum seriem evolverit huiusce generis historia quae fuerit discere, vel summatim, valere.

Giacomo Dalla Pietà